нигез

нигез
1. сущ.
1) фунда́мент, основа́ние, опо́рная часть || фундамента́льный

йорт нигезе — фунда́мент до́ма

таш нигез — ка́менный фунда́мент

йорт салу авыр түгел, нигез салу авыр — (погов.) не так тру́дно избу́ сруби́ть, тру́дно фунда́мент заложи́ть

һәйкәл нигезе — основа́ние па́мятника, пьедеста́л

нигез ташы — фунда́ментный ка́мень

2) зава́линка

нигезнең туфрагы утырган — осе́ла земля́ зава́линки

3) перен. осно́ва, исто́ки, ко́рни; родно́й, о́тчий дом

апа нигезен ташлап китә алмады — сестра́ не смогла́ поки́нуть родно́й дом

безнең нигезебез монда — на́ши ко́рни здесь

4) перен.
а) осно́ва, основа́ние, ядро́, исхо́дный материа́л (для создания чего-л.)

операның нигезенә әкият салынган — в осно́ве о́перы - ска́зка

бакчаның нигезе алма агачы булды — исхо́дным материа́лом са́да была́ я́блоня

коллекция музейның нигезе була ала иде — колле́кция могла́ стать осно́вой музе́я

б) осно́ва, основа́ние, фунда́мент, ба́за, опо́ра, гла́вное (в чём-л.)
в) перен.; мн. осно́вы, нача́ла, усто́и

гаилә нигезләре — усто́и семьи́

хезмәт оештыруны фәнни нигезгә кору — организа́цию труда́ стро́ить на нау́чной осно́ве

5) перен.; мн. осно́вы, основа́ния, исхо́дные, основны́е положе́ния (при́нципы), нача́ла

дарвинизм нигезләре — основа́ния дарвини́зма

марксизм-ленинизм нигезләре — осно́вы маркси́зма-ленини́зма

6) суть, су́щность; ядро́; сте́ржень; смысл; ко́рень

эш - тормышның нигезе — рабо́та - осно́ва жи́зни

хаклык нигезе — ко́рень справедли́вости

7) перен. основа́ние, причи́на, по́вод

әйтергә нигезем бар — у меня́ есть основа́ние сказа́ть

борчылырга нигез бар иде — был по́вод беспоко́иться

8) спец. осно́ва || основно́й
см. тж. буйлык

нигез җепләре — основны́е ни́ти

9) мат. основа́ние

өчпочмак нигезе — основа́ние треуго́льника

10) хим. основа́ние

органик нигезләр — органи́ческие основа́ния

11) лингв. осно́ва

сүз нигезе — осно́ва сло́ва

2. прил.
основно́й, гла́вный

нигез шарт — основно́е усло́вие

нигез сәбәп — гла́вная причи́на

- нигез итеп алу
- нигез кору
- нигез булдыру
- нигез туфрагы
- нигез читәне
- нигез салу
- нигез салучы
••

нигез кору — исчеза́ть бессле́дно, вымира́ть/ вы́мереть

нигезен корыту — искорени́ть, уничтожа́ть/уничто́жить, стере́ть с лица́ земли́

нигез күрше — бли́зкий сосе́д

нигез ташы — краеуго́льный ка́мень


Татарско-русский словарь, 56000 слов, 7400 фразеологических выражений. - Институт языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова. 2007.

Игры ⚽ Поможем сделать НИР

Полезное


Смотреть что такое "нигез" в других словарях:

  • нигез — 1. Корылачак, урнаштырылачак нәрсәнең терәге булып хезмәт иткән корылма, аскы өлеш. Йортның тышкы стенасы буена, җылыту өчен гадәттә туфрактан салынган биек булмаган өем 2. Төп йорт, ата баба йорты; туган үскән, гомер иткән йорт 3. күч. Нәрсәнең… …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • Нигез — (дингез)    Внутренняя завалинка в башкирском сельском доме (1).    (Термины российского архитектурного наследия. Плужников В.И., 1995) …   Архитектурный словарь

  • Дингез —    Нигез.    (Термины российского архитектурного наследия. Плужников В.И., 1995) …   Архитектурный словарь

  • җирлек — 1. Җир булу сыйфаты, туфракның уңдырышы басуның җирлеген югалту 2. Үсеп утырган яки басып торган әйбер астындагы җир үләннең җирлеге бик бәләкәй 3. Башка төсләр, бизәкләр аерылып торган төп нигез төс; фон яшькелт җирлеккә ак бөрчек төшкән күлмәк …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • фон — I. и. 1. Рәсемдә, картинада – нигез буяу, җирлек буявы 2. Берәр нәрсәнең арткы планы яки күренеше (шул планда кем яки нәрсә дә булса аерылып күренеп тора) 3. күч. Кем яки нәрсә аерылып торган гомуми нигез; даирә, тирә юнь, гомуми шартлар. II. ФОН …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • эргә — 1. Идән астына салкын кермәсен өчен өйнең тышкы стенасы тирәсендә туфрактан өелгән нигез 2. Төп нигез, оя; ыру, нәсел 3. Ян, тирә өй эргәсеннән сөйләшә сөйлә үттеләр …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • аргумент — Дәлил, нигез …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • асаба — 1. тар. Җирле халык, төп халык. Вотчина биләүче 2. Ата ягыннан булган барлык ир туганнар 3. Нигез иясе, төп нигездә калырга тиеш кеше, варис. Ата ананы караучы ир бала …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • астарлык — 1. Астар өчен тукыма. Астар кую өчен җитәрлек әйбер 2. күч. Яшерен нигез, чыганак …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • ата — 1. Гаиләдә: балалары булган ир кеше; әти 2. Нәр. б. башлап нигез салучы Тукай – татар шигъриятенең атасы 3. с. Ир җенесеннән булган ата каз 4. с. Бик, үтә, атаклы ата куштан. АТА ЙОРТЫ – Туган йорт. АТА КАЙЧЫ – Өй түбәсе кыегына куелган кара… …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • аффикс — Тамыр яки нигез сүзгә ялганган кушымча …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»